Rodzinna olejarnia w wielkim Rychnowie

Jesteśmy rodzinnym gospodarstwem rolnym specjalizującym się w tłoczeniu oleju na zimno z własnych upraw. Proces produkcji nadzorujemy od momentu zasiewu poprzez uprawę, zbiór, magazynowanie nasion, tłoczenie, butelkowanie i przechowywanie do momentu sprzedaży. Nasze gospodarstwo znajduje się w Wielkim Rychnowie 20 km od Torunia w gminie Kowalewo Pomorskie. Jest to część historycznego regionu – Ziemi Chełmińskiej. Swymi działaniami nawiązujemy do tradycji kultywowanej na tym terenie przed dziesiątkami lat. W okresie międzywojennym w Rychnowie znajdowała się nieduża olejarnia, zwana olewnią. Olej tłoczono z rzepaku, lnu, gorczycy, maku, rypsu, słonecznika i łopuchy. Obecnie z naszego gospodarstwie pozyskujemy olej lniany, olej rzepakowy, olej makowy, olej rydzowy, olej gorczycowy, olej konopny oraz olej z czarnuszki.

Jak zaczęła się nasza przygoda z olejami tłoczonymi na zimno?

Nasza rodzina zajmuję się uprawą ziemi od wielu pokoleń. Cała przygoda z olejarstwem zaczęła się od hobbistycznego konstruowania pras do tłoczenia oleju. W naszym gospodarstwie zawsze znajdował się dobrze wyposażony warsztat, w którym sami rozwiązywaliśmy wszelkie problemy mechaniczne. Poniekąd byliśmy do tego zmuszeni, ponieważ prasy do tłoczenia oleju dostępne na rynku, pomimo deklarowanego przeznaczenia “na zimno ” nie gwarantowały optymalnej temperatury tłoczenia poniżej 40 stopni. Szczególnie, kiedy zależało na wysokim uzysku oleju z nasion. Dlatego też postanowiliśmy skonstruować własną prasę. Po wielu miesiącach pracy udało się nam stworzyć bardzo trwałą konstrukcję która podczas tłoczenia nasion gwarantuje wysoki uzysk przy jednoczesnej niskiej temperaturze tłoczenia. I tak o to staliśmy się rolnikami, konstruktorami i olejarzami za razem.

Kto za tym wszystkim stoi?

Michał – z wykształcenia inżynier, z zamiłowania rolnik. Do jego zadań należy konstrukcja urządzeń, prace związane z uprawą, a także opracowywanie metod uprawy roślin oleistych. To także on zajmuje się promocją produktów w mediach społecznościowych, a także na lokalnych jarmarkach i festiwalach.

Anna – zajmuje się dostosowaniem produkcji oleju do ilości zamówień. To także ona dba o to, by nie zabrakło ich dla klientów na jarmarkach. W jej gestii leży również rozlewanie i etykietowanie produktów. To dzięki jej dbałości o każdy szczegół produkty wysyłane do klientów zawsze są świeże, a nasza olejarnia może poszczycić się nienaganną czystością.

Zbigniew – To właśnie on stoi za pomysłem tłoczenia oleju na zimno z własnych upraw. Do niego należy również konstrukcja urządzeń oraz prace związane z uprawą roślin. Śmiało możemy nazwać go złotą rączką, która upora się z każdą awarią.

Tłoczenie oleju na zimno i na świeżo z wysokiej jakości nasion

Oleje tłoczymy w ściśle określonym zakresie temperaturowym- poniżej 35 stopni Celsjusza. Na ten cel z własnych upraw pozyskujemy wysokiej jakości, wyselekcjonowane, zdrowe i pełne nasiona. Nie ma na nich roztoczy, pleśni, czy też mykotoksyn. Nasze uprawy dojrzewają w sposób naturalny. Oznacza to, że w gospodarstwie NIE stosujemy chemicznych środków dosuszających uprawy (glifosat, dikwat itp.). W przypadku większości upraw oleistych w ogóle nie stosujemy środków ochrony roślin, a część naszych upraw została objęta rolnictwem ekologicznym.
Oleje tłoczymy zawsze „na świeżo”. Co kilka dni w ilościach proporcjonalnych do zapotrzebowania. Szczególną uwagę zwracamy na zachowanie ciągu chłodniczego podczas przechowywania. Oleje nie są rafinowane ani filtrowane, ulegają jedynie naturalnemu procesowi osadzania- sedymentacji. Tak przeprowadzony proces produkcji oleju nie wpływa negatywnie na jego właściwości biochemiczne i pozwala pozyskać go w formie niezmienionej, czyli w takiej w jakiej naturalnie zalega w komórkach roślinnych. W rezultacie niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) takie jak kwasy omega-3, omega-6, omega-9 zachowują swoje naturalne struktury i właściwości biologiczne. Ponadto uzyskane w ten sposób oleje charakteryzują się bogactwem dodatkowych składników o właściwościach prozdrowotnych takich jak: witaminy, sterole, alkaloidy, saponiny, przeciwutleniacze, garbniki i inne.

Prasy własnej konstrukcji do tłoczenia oleju na zimno

Na jakiej zasadzie działa nasza prasa ślimakowa? Już tłumaczymy!
Prasa wyposażona jest w zbiornik który zasypuje się nasionami. Głównym elementem roboczym jest ślimak wykonujący ruch obrotowy wewnątrz tulei cylindrycznej . Ślimak pobiera nasiona z leja zasypowego i przemieszcza je wzdłuż komory z otworkami wylotowymi do głowicy wyposażonej w dyszę o określonym kształcie, która powoduje zdławienie nasion. Powstaje ogromne ciśnienie, a ruch obrotowy ślimaka dodatkowo powoduje miażdżenie nasion. Olej zostaje wyciśnięty z komórek roślinnych i odpływa poprzez otworki z cylindra, natomiast przez dyszę dławiącą wydostaje się zmiażdżone, sprasowane nasiona w formie wytłoku . Dławienie i miażdżenie nasion wytwarza duże ciśnienie i tarcie które z kolei powoduje skokowy wzrost temperatury. Rozgrzaniu ulegają wszystkie elementy robocze prasy, miażdżone nasiona oraz olej. Jeżeli temperatura nie zostanie zrównoważone może dojść do przegrzania oleju i miażdżonej masy co będzie skutkowało pogorszeniem wartości odżywczych oraz walorów smakowych.

Na rynku maszyny oferowane do tłoczenia oleju bardzo często nie gwarantują temperatury tłoczenia poniżej 40 stopni szczególnie w przypadku twardych nasion.

Ponadto bardzo często wymuszają kompromis miedzy niską temperatura tłoczenia, a wysokim uzyskiem oleju. Nasza konstrukcja pozwala wydobyć maksymalną ilość oleju przy jednocześnie niskiej temperaturze tłoczenia oscylującej w okolicach 35 stopni. Uzyskujemy olej wysokiej jakości w formie niezmienionej tzn. w takiej samej w jakiej zalega on w komórkach roślinnych zdrowych nasion. Olej tłoczony jest wyselekcjonowanych zdrowych i pełnych nasion, które nie są wcześniej poddane żadnej obróbce. To znaczy że olej tłoczony jest z surowych nasion bez wcześniejszego miażdżenia, ogrzewania czy parzenia jak ma to miejsce w starych metodach wybijania oleju.

Olejarnia w której tłoczymy oleje na zimno

Sercem naszego gospodarstwa jest olejarnia. To właśnie w niej tłoczymy oleje na zimno, a także rozlewamy je do butelek. To również w tym miejscu znajdują się chłodnie, gdzie zachodzi sedymentacja. Mowa tu o naturalnym opadnięciu cięższych cząstek nasion, wody lub ewentualnych innych zanieczyszczeń, które przedostały się do oleju. Dzięki temu zabiegowi uzyskujemy czystszy olej bez konieczności jego filtracji. Nasza olejarnia wyposażona jest również w dwie prasy własnej konstrukcji do tłoczenia oleju na zimno.

Przez cały czas dbamy o zachowanie odpowiedniej czystości i higieny, ponieważ nasze produkty nie są sterylizowane czy też konserwowane. Dzięki naszym staraniom uzyskujemy produkty wysokiej jakości, które trafiają w ręce klientów w własnoręcznie przez nas etykietowanych i zakręcanych butelkach.

Magazynowanie nasion oleistych

Przechowywanie nasion to jedno z trudniejszych zadań, z którym borykamy się w każdym sezonie. Zbieramy je bowiem raz do roku i staramy przechowywać w sposób zapewniający im jak najdłuższa trwałość. Dlatego też po zbiorze nasiona zostają dokładnie wyczyszczone i wyselekcjonowane. Sprowadzamy je także do odpowiedniej wilgotności, która będzie warunkowała ich wysoką trwałość oraz podatność na tłocznie. Oleje tłoczymy na świeżo, co kilka dni wedle zapotrzebowania. Korzystamy wówczas z magazynowanych nasion. Magazyn chroni je przed nadmierna wilgocią, grzybami, oraz szkodnikami jak np. gryzonie, roztacza i inne.

Rośliny oleiste uprawiane w naszym gospodarstwie

Kierujemy się zasadą , w myśl której oleje tłoczymy tylko i wyłącznie z własnych upraw. Dlatego też nie znajdziecie w naszej ofercie olei z roślin egzotycznych oraz z takich, które nie rosną na naszych polach uprawnych. Obecnie w gospodarstwie mamy osiem upraw oleistych i powoli pracujemy nad zaadaptowaniem kolejnych dwóch.

W Polsce uprawa nasion oleistych z wyjątkiem rzepaku stanowi margines. Dlatego większość nasion dostępnych na rynku pochodzi z importu. Głównymi importerami są Kazachstan, Kanada, Rosja, Chiny i Ukraina. Niestety uprawa w tych krajach nie ma tak rygorystycznych wymogów, jak w naszym kraju. W Kanadzie panuje wielkoobszarowy model rolnictwa, który wiąże się z intensyfikacją upraw poprzez masowe stosowanie nawozów sztucznych, herbicydów (glifosat) i powszechne stosowanie roślin genetycznie modyfikowanych GMO. Oczywiście nie wszystkie nasiona importowane będą słabej jakości. Jednak warto stawiać na Polskie wyroby, które muszą sprostać większym wymaganiom, niż te z importu.

Rzepak ozimy

Rzepak jest w Polsce uprawiany od XIII wieku. W gospodarstwie stawiamy na rzepak bezerukowy podwójnie ulepszony (00) nie GMO. Pierwotnie rzepak zawierał składniki anty żywieniowe takie jak kwas erukowy i glukozynolany, które pod koniec lat 90, w wyniku wieloletniej hodowli zostały wyeliminowane. Metod hodowlanych, które polegają na krzyżowaniu, rekombinacji czy współdziałaniu genów nie należy mylić z metodami GMO, które nie mają prawa zajść w warunkach naturalnych. Nasze uprawy nie są desykowane, tzn nie są dosuszane chemicznie (glifosat, roundup). Dowodem na brak dosuszania chemicznego jest brak ścieżek przejazdowych podczas żniw. Ponadto na naszym rzepaku pracują pszczoły zaprzyjaźnionego pszczelarza. Z wysokiej jakości nasion rzepaku powstaje nasz produkt flagowy o delikatnym smaku i wyczuwalnych nutach słonecznika i orzecha.

Lnianka siewna (Rydz)

Lnianka siewna to jedna z najstarszych roślin jakie były uprawiane w Europie. Jej nasiona znajdowano podczas prac archeologicznych w Biskupinie, Kamieńcu i Krakowie. Okres świetności jej uprawy przypadał na epokę średniowiecza, a stosunkowo duży obszar jej uprawy na terenie Polski miał miejsce do końca lat 50 XX wieku. Z czasem została całkowicie wyparta na rzecz rzepaku, a jej uprawa niemal zaniechana na ponad 50 lat.
W naszym gospodarstwie uprawiamy Polską odmianę lnianki, z której powstaje pyszny olej rydzowy o delikatnym smaku z wyczuwalną nutą zielonych szparagów.

Gorczyca

Gorczyca biała pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego. Początkowo używana była głownie jako lekarstwo, następnie zaczęto wykorzystywać ją również jako przyprawę. W XIII wieku pojawiły się pierwsze receptury musztardy.

W gospodarstwie uprawiamy polską odmianę gorczycy białej o bardzo niskiej zawartości kwasu erukowego. Nasiona naszej gorczycy charakteryzują się słodko ostrym smakiem i są idealnym surowcem na musztardę. Z nasion gorczycy pozyskujemy także olej o delikatnym smaku z wyczuwalną nutą słonecznika.

Czarnuszka siewna

Czarnuszka siewna to roślina zielarska, znana człowiekowi od starożytności. Pochodzi z obszarów dzisiejszego Iraku i Turcji. W Polsce była uprawiana już w średniowieczu, gdzie wykorzystywana była jako zamiennik pieprzu. Obecnie uprawiana głównie ze względu na swoje wyjątkowe właściwości zdrowotne i zastosowanie kulinarne jako przyprawa w wielu kuchniach świata, a przede wszystkim w kuchni indyjskiej. Islamski prorok Mahomet mówił o niej, że jest lekarstwem na wszystko, prócz śmierć. Nasiona i olej z czarnuszki posiadają wiele zastosowań w medycynie ludowej i alternatywnej. Jej wyjątkowe właściwości potwierdzają liczne badania naukowe przeprowadzane w ciągu ostatnich lat. W naszym gospodarstwie uprawiamy czarnuszkę siewną, która charakteryzuje się wysoką zawartością olejków eterycznych. Ma bardzo intensywny, ostry, goryczkowy smak i bardzo silny ziołowy aromat.

Ostropest plamisty

Ostropest plamisty pochodzi z Basenu Morza Śródziemnego. Roślina powszechnie używana w ziołolecznictwie od ponad 2 tyś lat. Nasiona ostropestu zawierają grupę silnych przeciwutleniaczy określanych jako sylimarynę, które wykazują bardzo silne działanie odtruwające i regenerujące wątrobę. Wiele suplementów dostępnych na rynku w swym składzie ma właśnie sylimarynę pozyskaną z nasion ostropestu.

Konopie siewne

Konopie pochodzą z Azji Środkowej, skąd rozprzestrzeniły się na wiele kontynentów i wytworzyły wiele różnorodnych form. Człowiek zaczął uprawiać konopie ponad 10 tyś lat temu. Prócz bardzo odżywczych nasion z konopi pozyskiwano przede wszystkim bardzo wytrzymałe włókno, z którego wytwarzano sznury, tkaniny. tekstylia i inne. W Polsce konopie jeszcze na przełomie XIX i XX stanowiły jedną z głównych roślin hodowlanych. W drugiej połowie XX w. powierzchnia uprawy się zmniejszała, aż niemal do jej całkowitego zaniechania, do czego przyczyniły ograniczenia prawne.

W naszym gospodarstwie uprawiamy konopie siewne odmiany finola. Jest to odmiana o niskiej zawartości narkotycznego związku THC nie przekraczającego 0,3 %. Z upraw konopi siewnych pozyskujemy susz konopny bogaty w kanabidiole CBD oraz nasiona z których wytłaczamy delikatny olej konopny bogaty w kwasy omega-3 oraz kwas GLA .

Mak

Historia uprawy maku sięga starożytnej Sumerii, Egiptu i Grecji, stamtąd rozprzestrzenił się na inne obszary. W IV w. p.n.e. w Grecji produkowano opium, które do użytku leczniczego w Europie zostało wprowadzone dopiero w XVI w. Obecnie uprawa maku w Polsce jest pod silnymi obostrzeniami. Dozwolone w uprawie pod nadzorem są tylko odmiany nisko morfinowe na cele spożywcze.

W gospodarstwie uprawiamy polską odmianę maku o niebieskim zabarwieniu nasion. Z nasion pozyskujemy olej o bardzo delikatnym smaku nasion maku.

Len oleisty złoty i brązowy

Len jest bardzo starą rośliną uprawną. Na podstawie badań archeologicznych wiadomo, że był uprawiany już 8 tyś lat temu w Sumerii. Uprawiano go także w Egipcie i Mezopotamii. W naszej części Europy pojawił się jakieś 2500 lat temu.

W Polsce len jest niszową uprawą. Łączna uprawa lnu oleistego i włóknistego nie przekracza 9 tyś ton. Największymi producentami nasion lnu są Kazachstan Rosja Kanada i Chiny i ich łączna produkcja wynosi ponad 2 mln ton rocznie. Stąd też głównym źródłem nasion lnu na rynku polskim jest import ze wschodu i Kanady .

W naszym gospodarstwie uprawiamy dwie polskie odmiany lnu oleistego. Odmianę złotą Jantarol oraz brązową Szafir. Obie odmiany są wyoskolinolenowe i charakteryzują się wysoką zawartością kwasów omega-3 sięgającą 60 %. Olej tłoczymy z pomieszanych nasion lnu złotego i brązowego. Nasiona lnu wyprodukowane w naszym gospodarstwie są wolne od wszelkich pestycydów, co potwierdzają badania wykonane przez Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu.